Nowe przepisy spadkowe

W dniu 18 października 2015 r. weszła w życie nowelizacja ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r., poz. 121 z późn. zm.), która w szczególności wprowadza istotne zmiany w zakresie przepisów dotyczących odpowiedzialności za długi spadkowe.

Nowe przepisy zapewniają większą ochronę dłużnikom i będą miały zastosowanie do spadków, które zostały otwarte z tą datą lub późniejszą. Jeśli spadkobierca w okresie 6 miesięcy od dowiedzenia się o tytule do dziedziczenia nie zrobi nic, odziedziczy spadek z dobrodziejstwem inwentarza. Będzie odpowiadał za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku.

Dziedziczenie długów

Gdy osoby starsze zasięgają porady w sprawie swojego majątku, zdarza się od nich usłyszeć, że to nie ich problem, że będę się tym martwić ich dzieci. Życzliwie doradzam, żeby uporządkować swoje sprawy przed przeniesieniem się na ten lepszy świat, nie zawsze jednak udaje się we właściwą porę zabezpieczyć interesy najbliższych.

Czasami bywa, że majątek spadkodawcy jest zadłużony, co powoduje przejście długów z osoby zmarłej na jego spadkobierców – najczęściej są nimi dzieci i małżonek. Do chwili obecnej zasadą jest, że spadkobiercy z automatu nabywają spadek wprost. Jeżeli spadkobierca nie podejmie żadnych czynności – czyli w terminie przewidzianym w prawie i w stosownej formie nie złoży żadnego oświadczenia – otrzyma spadek wprost. Oznacza to po prostu, że spadkobierca otrzyma spadek bez ograniczenia za długi czyli nabędzie zarówno majątek jak i długi po zmarłym.

Co więcej, odpowiedzialność za długi jest bez ograniczenia, co należy rozumieć w ten sposób, że po przyjęciu spadku osoba dziedzicząca odpowiadał całym swoim majątkiem za długi spadku.

Obecnie obowiązujące przepisy – braku podjęciu czynności i milczeniu – przypisują skutek prawny w postaci dziedziczenia całego majątku – zarówno aktywów jak i pasywów. Dotychczasowe zapisy były krytykowane i w praktyce powodowały szereg problemów. Część spraw dotyczących przyjęcia długów po zmarłych trafiała pod rozstrzygnięcie sądu. Taki stan rzeczy był oceniany jako społecznie niesprawiedliwy. Na wzór najnowszych europejskich kodyfikacji również w prawie polskim od 18 października 2015 r. zostaną zmienione przepisy dotyczące dziedziczenia długów. Nowe, zapewniające większą ochronę dłużnikom przepisy – będą miały zastosowanie do spadków, które zostały otwarte z tą datą. Wyjaśnić należy, iż za datę otwarcia spadku uznaje się datę śmierci spadkodawcy.

Spadek z dobrodziejstwem inwentarza

Zgodnie z nową regulacją – jeśli spadkobierca w okresie 6 miesięcy od dowiedzenia się o tytule do dziedziczenia nie zrobi nic, odziedziczy spadek z dobrodziejstwem inwentarza czyli przyjmie spadek z ograniczeniem odpowiedzialności za długi spadkowe do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku.

Stan prawny sprzed 18.10.2015 r.

 Sporządzenie spisu majątku spadkodawcy

Dziedziczenie według nowych zasad nakłada na spadkobierców dodatkowy obowiązek w postaci sporządzenia spisu majątku spadkodawcy – swoistego zestawienia aktywów i pasywów. Do tej pory do sporządzenia tej czynności uprawniony był komornik na podstawie wniosku złożonego w sądzie. Komornik dokonywał spisu inwentarza. Nowelizacja kodeksu cywilnego wprowadza dodatkowy, prywatny wykaz inwentarza. Do jego sporządzenia uprawniony jest spadkodawca, który przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza, zapisobierca windykacyjny lub wykonawca testamentu.

Wykaz inwentarza składa się do sądu lub do notariusza, gdzie zostanie zaprotokołowany. W celu uproszczenia przygotowania wykazu, został przygotowany formularz, który należy zastosować do spisania majątku. Sankcją za celowe błędne wypełnienie druku jest brak możliwości powołania się na ograniczenie odpowiedzialności za długi.

Po otrzymaniu wykazu sąd zarządzi ogłoszenie o założeniu wykazu, co umożliwi wierzycielowi zapoznanie się z wykazem. Wierzyciel może również kwestionować złożony wykaz, jest on uprawniony do złożenia wniosku do sądu o wydanie postanowienie o sporządzenie spisu inwentarza.

Zmiany dotyczące dziedziczenie długów są korzystne dla spadkobierców, bowiem ograniczają ich odpowiedzialność za długi spadkowe, jednocześnie nie pozostawiają wierzycieli bez narzędzi do zabezpieczenia swoich praw.