Geopark Sitia położony we wschodniej części Krety jest doskonałym przykładem tego, jak turystyka i zrównoważony rozwój mogą iść w parze, wspierając jednocześnie społeczności lokalne i pobudzając gospodarkę narodową.
GTP Headlines miało okazję na własne oczy zapoznać się z najnowszymi działaniami Globalnego Geoparku UNESCO Sitia w ramach inicjatywy „Drogi wodne i historie na ścieżce E4 oraz geoparki we wschodnim regionie Morza Śródziemnego” współfinansowanej przez UE, Grecję i Cypr, w ramach Programu Współpracy Interreg VA Grecja-Cypr 2014-2020.
Oprócz pieszych wędrówek, wyjazdów w teren, odwiedzania lokalnych wiosek i degustowania lokalnych produktów i tradycyjnych potraw, podczas naszej wizyty w Sitii rozmawialiśmy także z koordynatorem Geoparku Sitia, agronomem Vangelisem Perakisem i spotkaliśmy się z dziesiątkami wolontariuszy wspierających program .
Geopark Sitia to obszar o powierzchni 517 km2, czyli około 80 procent gminy Sitia, który łączy w sobie wyjątkowe znaczenie geologiczne, kulturowe i archeologiczne, a wszystko to w naturalnym otoczeniu, które w większości pozostało nienaruszone przez rozwój masowej turystyki.
„W pewnym sensie było to dla nas korzystne, ponieważ możemy uczyć się od innych obszarów i stworzyć własny, łagodny model turystyki w oparciu o wielkość i nośność” – mówi Perakis GTPHeadlines.
Sitia została dodana przez UNESCO do sieci Geoparków w 2015 roku, po spełnieniu wymagań i pozytywnym wyniku ocen. Mieszkańcy Sitii przy wsparciu gminy i regionu Krety złożyli wniosek o rozszerzenie statusu Geoparku na resztę obszaru. Wynik zostanie ogłoszony w grudniu.
Obecnie celem, mówi Perakis, jest posunięcie Geoparku Sitia o krok dalej i przekształcenie go w kompleksowy produkt turystyczny, który może przyciągnąć turystów do tej mniej znanej części Krety.
Turystyka Sitii i marka Geoparku UNESCO
Zapytany o swoją wizję Geoparku Sitia, Perakis, który urodził się i wychował w maleńkiej nadmorskiej wiosce Kato Zakros, mówi, że ma nadzieję, że będzie on rósł z poszanowaniem środowiska naturalnego i przy udziale lokalnych społeczności.
„Mam nadzieję, że w ciągu najbliższych pięciu lat Sitia będzie w stanie wykorzystać markę UNESCO, która uznaje ten region za cel podróży o szczególnej wartości. Potem zobaczymy podróżnych odwiedzających Geopark Sitia, który ma tak wiele do pokazania” – mówi Perakis.
„Jednym z naszych głównych celów było zidentyfikowanie unikalnych cech naturalnych i kulturowych każdej wioski i osady, uwypuklenie ich oraz umożliwienie i wzmocnienie pozycji społeczności lokalnych poprzez pieczęć aprobaty UNESCO, aby mogły z nich skorzystać.”
Co więcej, dodaje, status Globalnego Geoparku oznacza także ochronę naturalnego siedliska Sitii, które mieszkańcy Geoparku starają się chronić głównie przed masowymi projektami infrastruktury turystycznej i farmami wiatrowymi.
Perakis zwraca uwagę, że Sitia nie jest przeciwna turystyce ani alternatywnym formom energii, ale oba powinny być projektowane z uwzględnieniem środowiska, lokalnego stylu życia i potrzeb, a także nośności, w przeciwnym razie jego zdaniem szkody będą nieuniknione.
Według mieszkańców Geoparku Sitia i mieszkańców, z którymi rozmawialiśmy, największym zagrożeniem dla regionu są gigantyczne farmy wiatrowe. Sitia pokrywa 50 procent zapotrzebowania Krety na energię, zużywając jedynie 2–3 procent całkowitej wytwarzanej energii.
„Wierzymy, że małe przedsiębiorstwa rodzinne będą lepiej pasować do środowiska i tego, co tu robimy” – mówi Perakis.
Geopark Sitia: kolejne kroki
Dalsze kroki dla Geoparku Sitia są jasne. W tej chwili Sitia nie posiada własnej organizacji turystycznej, w przeciwieństwie do większości innych miejsc w Grecji. Zamiast tego za kwestie związane z turystyką odpowiedzialna jest miejska komisja ds. turystyki z udziałem lokalnych interesariuszy z branży turystycznej, ma ona jednak ograniczony zakres i uprawnienia.
„Utworzenie niezależnej organizacji turystycznej Sitia ma ogromne znaczenie” – mówi Perakis GTPHeadlines.
„To zgromadziłoby wszystkich specjalistów z branży turystycznej pod jednym dachem i wraz z Organizacją Rozwoju Sitii, która składa się z przedstawicieli sektora pierwotnego, mogłoby stworzyć strategię promocji Sitii jako wyjątkowego kierunku turystycznego w oparciu o jej status Geoparku UNESCO, podobnie jak przypadku w innych krajach.”
Następnym krokiem jest przekształcenie oferty geologicznej, szlaków turystycznych i trekkingowych, kanioningu, kolarstwa górskiego, obserwacji ptaków i gastronomii już dostępnych na tym obszarze w alternatywne i specjalistyczne produkty turystyczne.
Kto odwiedza Sitię? Według Perakisa są to głównie mieszkańcy Europy Północnej, turyści z krajów skandynawskich, Francji, Niemiec i Wielkiej Brytanii, miłośnicy przyrody i podróżnicy akcji.„To również nie wyklucza turystyki masowej. Zauważyliśmy, że turyści, którzy przybywają do Sitii na dłużej niż tydzień, przychodzą do stoiska informacyjnego Geoparku w porcie, szukając czegoś innego do zobaczenia i zrobienia” – mówi.
Geopark Sitia: Łączenie ludzi
Status Geoparku UNESCO ma również duży wpływ na wyznaczenie obszaru i jego produktów. Geopark Sitia przyznaje specjalną pieczęć przedsiębiorstwom partnerskim, do których zaliczają się alternatywne biura podróży, restauracje, producenci oliwy z oliwek i inni, odwiedzane winiarnie, gospodarstwa rolne, ośrodki rekolekcyjne i noclegowe oraz sklepy ze słodyczami. Do tej pory 50 przedsiębiorstw zostało certyfikowanych pieczęcią Światowego Geoparku Sitia UNESCO.
„W ten sposób oni również mogą na tym zyskać” – mówi Perakis, zauważając, że polityka Geoparków UNESCO wymaga, aby wszystkie wymienione obszary na całym świecie uwzględniały w swoich promocjach podobne obszary na całym świecie. „W ten sposób ktoś z Chin lub Ameryki Łacińskiej również zobaczy Sitię na liście” – mówi.
Sukces Geoparku Sitia był widoczny w dziesiątkach wolontariuszy, których mieliśmy okazję spotkać i zobaczyć w akcji podczas naszej wizyty. Swoją rolę odegrali strażacy, kucharze, szefowie kuchni, właściciele restauracji i kawiarni, studenci, pełni pasji mieszkańcy i starsi wsi.
„Bez zaangażowania mieszkańców nie byłoby Geoparku. Miejscowi stanowią rdzeń filozofii inicjatywy” – mówi Perakis, dodając, że sieć wolontariuszy liczy obecnie około 75 osób.
Każdego roku, oprócz setek dzieci w wieku szkolnym, które przyjmuje dzięki ciągłym działaniom edukacyjnym i podnoszącym świadomość, Geopark Sitia przyciąga także badaczy i ekspertów w dziedzinie geologii z całego świata, którzy przybywają, aby zbadać jego jaskinie i podziemne rzeki.
W międzyczasie Komisja Europejska wskazała Kretę jako przykład najlepszych praktyk po tym, jak region Krety uruchomił inicjatywę mającą na celu promowanie rezerwatów biosfery i geoparków na Krecie znajdujących się na liście UNESCO.
„Celem jest stworzenie unikalnego produktu, trasy turystycznej łączącej wszystkie cztery miejsca na Krecie. Region przeznaczył w zeszłym roku 1,1 miliona euro na ukierunkowaną promocję” – mówi Perakis.
Cztery miejsca to: wąwóz Samaria/Lefka Ori, pasmo górskie Asterousia wpisane na listę Rezerwatów Biosfery UNESCO oraz Światowe Geoparki UNESCO w Sitia i na górze Psiloritis.
Obecnie na liście UNESCO znajduje się osiem Geoparków w Grecji:
- Sitia i Psiloritis na Krecie,
- Vikos – Aoos,
- Grevena – Kozani,
- Kefalonia – Itaka,
- Chelmos – Vouraikos i wyspa Lesbos.
- Meteora – Pyli,
- Nysiros i Lavreortiki są w trakcie oceny.
Aleksandra Kozubek
